Ζαγορίσια κατοικία – Ρίζες & Συνέχεια

Κύριε Νομάρχα,

Κύριοι Δήμαρχοι,

Κύριε Πρόεδρε της Κοινότητας Παπίγκου

Αγαπητοί προσκεκλημένοι

Εκ μέρους της Αδελφότητας Κουκουλιωτών «Ευγένιος Πλακίδας» σας καλωσορίζω στο χωριό μας στο Κουκούλι.

Η Αδελφότητα Κουκουλιωτών ιδρύθηκε πριν 35 χρόνια με προτροπή του αείμνηστου δάσκαλου, ιστορικού και λαογράφου Κώστα Λαζαρίδη.

Σκοπός της είναι εκτός των άλλων και η ανάδειξη και η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας.

Στα πλαίσια των καταστατικών αυτών επιταγών τα δύο προηγούμενα χρόνια η Αδελφότητα ασχολήθηκε με την ανάδειξη των μνημείων της περιοχής που την έκαναν ονομαστή σ’ όλη την Ελλάδα και όχι μόνο.

Φέτος αποφάσισε ασχοληθεί με την διαφύλαξη της κληρονομιάς αυτής και να ζητήσει την βοήθεια του Τεχνικού Επιμελητηρίου, τμήματος Ηπείρου, ώστε να εξεταστεί πόσο η τεχνολογία και η σύγχρονη ζωή έχουν επιδράσει στην παράδοση.

Στο χωριό μας και πιστεύω ότι το ίδιο συμβαίνει και σε όλο το Ζαγόρι, υπάρχουν παλιά κτήρια που κατατάσσονται σε 3 κατηγορίες, ανάλογα με την κατάσταση στην οποία αυτά βρίσκονται σήμερα.

Στην πρώτη κατηγορία κατατάσσονται τα κτήρια εκείνα που οι ιδιοκτήτες τους τα συντηρούν οι ίδιοι και κατοικούν σ΄αυτά, είτε μόνιμα είτε περιστασιακά. Επωμίζονται τα ομολογουμένως μεγάλα έξοδα που απαιτούνται για να κρατηθούν στην ζωή τα αρχοντικά αυτά. Ένα ζωντανό παράδειγμα είναι μπροστά μας το σπίτι του κυρ-Μιχάλη και της κυρά-Φωφώς  που κτίστηκε πριν το 1843 και έκτοτε κατοικείται συνεχώς.

Στην δεύτερη  κατηγορία κατατάσσονται τα κτήρια εκείνα που μέχρι πριν λίγα χρόνια κατοικούνταν και σήμερα για διαφόρους λόγους, οικονομικούς ή αστυφιλίας, έχουν εγκαταλειφθεί  ή σταδιακά εγκαταλείπονται. Οι ανάγκες συντήρησής τους χρόνο με τον χρόνο αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο και τα έξοδα που απαιτούνται είναι πολλά. Στο χωριό μας υπάρχουν πολλά τέτοια κτήρια. Χαρακτηριστικά και δίπλα μας είναι το Αμελικό, κτήριο που κτίστηκε το 1898 και το κτηριακό συγκρότημα κελί (1770) – βρύσες (1758)  – παλιό σχολείο (1782) , κτήρια που συντηρούνται σπασμωδικά και κατά περίπτωση, ενώ θα χρειαζόταν μια πιο σοβαρή και συνολική αντιμετώπιση. Στα προαναφερόμενα κτήρια η φθοροποιός επίδραση του χρόνου  είναι εμφανής.

Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν τα κτήρια εκείνα που ο χρόνος νίκησε … Είναι πλέον μη κατοικήσιμα… Ένα τέτοιο κτήριο στο χωριό μας είναι το αρχοντικό του Πλακίδα. Σ΄ αυτό θα αναφερθούν επόμενοι ομήλικες.. Εγώ θα αναφερθώ με δύο λόγια, σαν μνημόσυνο, στους πρώτους ιδιοκτήτες του αρχοντικού αυτού, στους ευεργέτες του χωριού μας και της ευρύτερης περιοχής, στην οικογένεια Πλακίδα.

Παλιά οικογένεια στο Κουκούλι από το 1750. Ο Αλέξης και ο Ανδρέας Πλακίδας απέκτησαν στην Βεσσαραβία μεγάλη περιουσία, αλλά ποτέ δεν ξέχασαν το χωριό τους.

Το 1853 με χρήματά τους επισκευάστηκε ο βορεινός τοίχος της εκκλησίας.
Το 1865 επισκευάστηκε το τρίτοξο γεφύρι, το Καλογερικό, που από τότε πήρε το όνομα γεφύρι του Πλακίδα.

Ο Αλέξης Πλακίδας δώρισε στην εκκλησία του χωριού μας και στην Μητρόπολη Αθηνών από ένα πολύτιμο χρυσοκέντητο επιτάφιο.

Ο Ευγένιος Πλακίδας διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για το Νοσοκομείο Χατζηκώστα, την Ζωσιμαία Σχολή, για το τέμπλο του Αρχιμανδρειού και της Αγίας Αικατερίνης στα Γιάννενα, για την αποπληρωμή των φόρων των Κουκουλιωτών προς την Τουρκική Κυβέρνηση, για την επισκευή του παλιού σχολείου καθώς και σημαντικότατο για την εποχή του χρηματικό ποσόν για τις μετά θάνατό του ανάγκες του χωριού του του Κουκουλίου.

Στο αρχοντικό του έγινε η ονομαστή ληστεία το έτος 1891, όταν ληστές της εποχής πήραν όμηρο την γυναίκα του Ευγένιου, την Ευγενούλα, και  τον δωδεκάχρονο ανιψιό του τον Περικλή. Η ληστεία αυτή ήταν η αφορμή να εγκαταλείψει ο Ευγένιος Πλακίδας το Κουκούλι και να εγκατασταθεί στα Γιάννενα όπου και πέθανε το 1919.

Το αρχοντικό του, σπίτι – θρύλος,  χτίστηκε το 1820 και ανακατασκευάστηκε το 1875. Είναι ένας διώροφος κολοσσός με 12 δωμάτια, με υπόγεια και λοιπά χρήσιμα για την εποχή του κτιριακά συγκροτήματα.

Διατηρεί το στυλ παλιού αρχοντικού με αρκετά στοιχεία θαυμάσιας αρχιτεκτονικής, όπως καμάρες, σκαλιστά ταβάνια, ζωγραφισμένοι τοίχοι, ιδιόρρυθμα καλλιτεχνικά τζάκια και άλλα.

Οι εγγονές του Ευγένιου Πλακίδα, Ευγενία Ζαρουχλιώτη και Ειρήνη Δάνου, δώρισαν το 1998 το αρχοντικό στην Αδελφότητα Κουκουλιωτών που τιμής ένεκεν φέρει το όνομα του μεγάλου αυτού ευεργέτη. Μετά από 10 χρόνια δικαστικών αγώνων αμετάκλητα το αρχοντικό του Πλακίδα ανήκει στην Αδελφότητα Κουκουλιωτών.

Το κτήριο αυτό σήμερα είναι σχεδόν ερείπιο, νικημένο από τον χρόνο και την εγκατάλειψη.
Αιρετοί εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, άνθρωποι του Υπουργείου Πολιτισμού, του Υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης, άλλων Δημοσίων Υπηρεσιών αλλά και κυβερνητικών και μη οργανισμών που ασχολείσθε με την πολιτιστική και την τουριστική ανάπτυξη και την προστασία του περιβάλλοντος της χώρας μας, κύριο μέλημά σας  θα έπρεπε να είναι η ακριβής καταγραφή, η διεπιστημονική μελέτη, η συντήρηση  – επισκευή, η προστασία και τέλος η ανάδειξη κτηρίων αυτών ως μοναδικά δείγματα της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας.

Γιατί αυτά δεν τα κληρονομήσαμε από τους πατεράδες μας, τα δανειστήκαμε από τα παιδιά μας.

Ευχαριστώ.

Σπύρος Τσουμάνης

Πρόεδρος της Αδελφότητας Κουκουλιωτών “Ευγένιος Πλακίδας”

Κουκούλι,  23 Ιουλίου 2010